Wat is het beste dat een boekenwurm kan overkomen? Een artikel toegestuurd krijgen over de voordelen voor de gezondheid van … lezen. Nu ja, het beste. Die bewuste ‘infografiek’ * is van het internet te plukken en staat dus niet op papier. Voor de aanhang/st/ers van de papyrusrol een klein maar niet onbelangrijk detail. Zoals velen onder jullie ongetwijfeld herkennen: voor letterfret/s/ters gaat niets boven een papieren boek, brief, berichtenblad.

Bij het overlopen van de leeswinsten valt me naast vermindering van stress, een herstellende slaap, zelfs een langer leven, een beter contact met andere mensen op. Alhoewel ik me daar wel iets kan bij voorstellen, ben ik toch benieuwd hoe de bijeengesprokkelde onderzoeken ons van A naar Z brengen. Het mag geen verrassing zijn dat veel afhangt van het soort lectuur dat we degusteren. Ze wisten dat trouwens al in 1750! Dit weetje haal ik uit een van mijn favoriete boeken, het fascinerende en nostalgisch makende Ode aan de brief. Kroniek van een verdwijnend fenomeen opgetekend door Simon Garfield.
Meer dan 250 jaar geleden schreef een vader – met een lange adem blijkt uit de eerste zin – het volgende aan zijn zoon: ‘Veel mensen verspillen veel tijd met lezen, want ze lezen lichtvoetige en overbodige boeken, zoals de absurde romanceliteratuur van de laatste twee eeuwen, waarin personages die nooit bestaan hebben op een nietszeggende manier worden neergezet en gevoelens die nooit werden gevoeld met veel poeha omschreven, zoals de oriëntaalse wartaal en buitenissigheden van Duizend en één nacht en Tartaarse geschiedenissen. En zulke overbodige en lichtzinnige dingen voeden en verbeteren de geest precies zo goed als slagroom het lichaam zou voeden.’
Zijn advies: ‘Hou het best bij gevestigde boeken in elke taal en lees gevierde dichters, historici, redenaars en filosofen.’ Ook de infografiek van de 21e eeuw heeft het over ‘in de diepte lezen’ als voorwaarde voor gezondheidswinst. Door op die manier te lezen houden we onze hersenen extra actief en ontwikkelen we wat in de wetenschap te boek staat als de ‘theory of mind’, letterlijk vertaald de ‘theorie van de geest’. Dit is de vaardigheid om gevoelens en overtuigingen van jezelf en anderen te begrijpen en van daaruit te zien dat emoties en gedachten van anderen kunnen verschillen van de jouwe. Over deze kwaliteit beschikken is een voorwaarde om zich in anderen te kunnen inleven.
Door ons open te stellen voor hoe andere mensen in het leven staan, verhogen we dus onze empathie en ook onze emotionele intelligentie. Met als gevolg een opener, milder en toleranter houding tegenover anderen wat leidt naar een breed gamma aan sociale contacten, een ideaal antidotum of tegengif voor isolement en vereenzaming. Volgens deze onderzoeken zouden leespillen onze levensduur met 23% verlengen, maar dan mogen we natuurlijk niet al lezend onder een auto sukkelen of mag de boom waaronder we zitten niet juist dan besluiten om bovenop ons het tijdelijke met het eeuwige te verwisselen.

Wie inspiratie voor leespillen zoekt, kan ik De boekenapotheek aanbevelen. Ella Berthoud en Susan Elderkin geven onder de meest uiteenlopende lemma’s, zoals ‘maandagochtendgevoel’, ‘schaamte’, ‘ambitie’, ‘ontevreden zijn met wat je hebt’, korte beschrijvingen van boeken die over dit trefwoord gaan. Je vindt er ook ‘De tien beste boeken’-lijsten, bijvoorbeeld ‘… voor op de wc’, of ‘… om je bloeddruk te verlagen’, of ‘… voor tieners, twintigers, … tot negentigers’. Ook stelden ze een aparte ‘Index van leeskwalen’ op met suggesties van boeken ter behandeling van die ongemakken. De schrijfsters zijn Engels, maar er is een aanvulling voor Vlaamse en Nederlandse literatuur. **

Ik haal mijn leespillen vooral uit autobiografieën en brievenboeken. Naast de in volume eerder bescheiden bovengenoemde Ode aan de brief koester ik een kanjer van formaat, zowel inhoudelijk als in omvang. Het boek Brieven van belang. Onvergetelijke correspondentie samengesteld door Shaun Usher, dat ik ooit als verjaardagsgeschenk kreeg, is prachtig uitgegeven met reproducties van beroemde, beruchte en meer discrete brieven. We ontmoeten er mensen in al hun kwetsbaarheid, zoals de ontroerende en schrijnend invoelbare brief van een slaaf aan zijn meester, of de hartverscheurende afscheidsbrief van Virginia Woolf aan haar man: ‘Liefste, ik weet zeker dat ik gek aan het worden ben.’
Ik zou eindeloos uit deze leespil kunnen citeren. Ik hou me in en stuur jullie enkel nog de lezersbrief die ene Alfred D. Wintle in 1946 aan de redactie van The Times schreef: ‘Heren, ik heb u zojuist een lange brief geschreven. Nadat ik die eens had overgelezen, heb ik hem in de prullenbak gegooid. Ik hoop dat dit uw goedkeuring kan wegdragen. Hiermee verblijf ik, uw nederige dienaar’.
* https://www.treehugger.com/health/7-ways-reading-boosts-health-according-science.html
** voor wie moeilijk aan in de diepte lezen toekomt: https://www.treehugger.com/culture/how-maximize-number-books-you-read.html
majo van ryckeghem
april 2018